Ինչ է արժեքը: Մարդը որպես արժեք

Դուք բոլորդ նույն տարիքի, նույն սերնդի, նույն ժամանակաշրջանի մարդիկ եք, և թվում է ՝ ձեր հայացքները պետք է մոտ լինեն իրար։ Որպես կանոն ք դա այդպես էլ լինում է, սակայն չի բացառվում, որ լինեն նաև այնպիսին, որ ունենան իրարից իստ տարբեր տեսակետներ։

Ինչ է արժեքը

Արժեքների մասին պատկերացումներ մարդիկ ունեցել են շատ վաղուց։ Հաստատուն և մարդկանց համար շատ թանկ կենսական կողմնորոշումը իմաստասերներն անվանել են արժեք։ Ժամանակի ընթացքում կայուն, անգամ հարատև թվացող արժեքները կարող են էական, լուրջ փոփոխություն կրել։ Ինչպես ասվեց, արժեքները հաստատուն, մեր կյանքում շատ կարևոր նշանակություն ունեցող կողմնորոշիչներ են։ Յուրաքանչյուր մարդ ունի արժեքների սեփական <<հավաքածու>>, որին հետևում է կարևոր որոշումներ կայացնելիս։ Այդ արժեքները մեզ օգնում են պարզելու, թե ինչ ակնկալիքներ կարող ենք ունենալ մեզնից։

Մարդը որպես արժեք

Մի քանի հարցերի պատասխանելով ՝ կարող ենք բացահայտել, թե ինչ ենք արժևորում կյանքում։

1․ Ի՞նչն ենք մենք համարում կարևոր։
2․ Դրանք առաջին հերթին նյութակա՞ն բնույթ ունեն, թե՞ ոչ։
3․ Ինչո՞ւմ է դա արատահայտվում, այսինքն՝ ինչպե՞ս ենք մենք ցույց տալիս, որ դրանք կարևոր են մեզ համար։
4․ Կշարունակե՞նք արդյոք արժևորել դա և ցույց տալ մեր վերաբերմունքը անգամ, եթե ծիծաղի արժանանանք այդ պատճառով։

Շատ հաճախ հայտնվում ենք այսպիսի իրավիճակներում, երբ երկու ՝ իրար հակասող արժեքների միջև պետք է կատարել ընտրություն։ Այդ ժամանակ պետք է կողմնորոշվենք, թե դրանցից որն է մեզ համար ավելի կարևոր։ Նաև պետք է գիտակցենք, որ պատասխանատու ենք այդ որոշման համար։

Ինքնաստուգում

1) Ո՞րն է նյութի քանակի միավորը

Ա) լիտր

Բ)կգ

Գ)մոլ

2)Տարրը գտնվում է երրորդ պարբերության 5-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում։Ո՞րն է այդ տարրը

Ա)ազոտ

Բ) ֆոսֆոր

Գ) այլումին

Դ) Արսեն 

3)Ո՞րն է ածխաթթու գազի բանաձևը

CO₂

4)Որու՞մ է պղնձի զանգվածային բաժինը ամենամեծը 

Ա)Cu0

Բ)CuCl2

Գ)Cu2o

Դ)CuSO4

5)Սահմանել քիմիական երևույթ հասկացությունը։ Առաջարկել առնվազն երկու օրինակ։

Քիմիական երևույթների օրինակներ են՝ լուցկու այրվելը, երկաթի ժանգոտելը, կաթի թթվելը և այլն:

6) Ի՞նչ սկզբունքով են կազմվում քիմիական տարրերի նշանները։ Բերել օրինակներ։

Հիմնականում անվանվել են նյութերի լատինական, կամ հունական անվանումների սզբնատառերով:

7)Գրել։ Կերակրի աղի և շաքարի քիմիական բանաձևը:

Կերակրի աղ – NaCl
Շաքար – C12H22o11

8)Ո՞ր հարկում և ո՞ր բնակարանում է ապրում ածխածին տարրը։

Ածխածին տարրը բնակվում է 2-րդ հարկի 4-րդ բնակարանում

9)Որքա՞ն է պրոտոնի լիցքը 

Ա) 0

Բ)+1

Գ)-1

Դ) Z

10)Ո՞ր օրենքի սահմանումն է «քիմիական ռեակցիայում ընդհանուր զանգվածը հավասար է ռեակցիայի հետևանք ընդհանուր զանգվածին».

  1. Ավոգադրոյի օրենք
  2. բաղադրության հաստատունության օրենք
  3. զանգվածի պահպանման օրենք

11)Ինչպե՞ս է կոչվում այն թիվը, որը դրվում է ռեակցիայի հավասարման մեր քիմիական բանաձևերից առաջ,

  1. ինդեքս
  2. զանգված
  3. գործակից
  4. հարաբերական մոլեկուլային զանգված

12)Հետևյալ ռեակցիաներից ո՞րն է միացման ռեակցիաի հավասարում,

  1. Pb+S PbS
  2. 2HgO= 2Hg + O2

3, CaCOg = CaO + CO,

13)Հետևյալ քիմիական հավասարման մեջ ո՞ր նյութն է ծածկագրված հարցական նշանի տակ,

2Mg + O2= 2MgO

  1. Տեղադրեք գործակիցները, նշե՛ք յուրաքանչյուր ռեակցիայի տեսակն ըստ մոլեկուլների թվի փոփոխության և ջերմէֆեկտի.

ш) H2 + O2 → H2O + 484 42

p) CaCO3 → CaO + CO2 — 177 42

q) Fe + O2→ Fe3O4 +1117 42

n) HgO Hg + O2 — 182 42

  1. Առաջարկեք այնպիսի քիմիական ռեակցիայի օրինակ, որն ընթանում է տաքացման պայմաններում:
  2. Առաջարկեք քիմիական ռեակցիաների 3 օրինակ, որոնք ընթանում են սենյակային ջերմաստիճանում։
  3. Ի՞նչ միավորներով է արտահայտվում քիմիական ռեակցիայի ջերմէֆեկտը:
  4. Ո՞ր պնդումն է ճիշտ քիմիական ռեակցիային ուղեկցող ջերմային էներգիայի վերաբերյալ.

ա) միայն անջատվում է

բ) միայն կլանվում է

գ) հաստատուն մեծություն է

դ) կարող է և՛ անջատվել, և՛ կլանվել

  1. Անվանե՛ք որեւէ մարմին, որը կարելի է պատրաստել տարբեր նյութերից:
  2. Ապակուց պատրաստված բաժակը նյո՞ւթ է, թե՞ մարմին:
  3. Հետեւյալ շարքից առանձնացրե՛ք մարմինների եւ նյութերի անունները՝
    ջերմաչափ, ջուր, պարաֆին, մոմ, պղինձ, մատանի, պոլիէթիլեն,
    ապարանջան, արծաթ, սեղան, փայտ, դանակ, երկաթ, ալյումին:
  4. Լրացրե՛ք բաց թողած նյութերի անունները.
    ա)…….. լար բ) ………. պատառաքաղ գ) ………… գնդակ դ) …….. բաժակ ե) ………. քանոն զ) ……….. սեղան
  5. Բերված երեւույթներից ընտրե՛ք քիմիական ռեակցիաները: Ի՞նչ հատկանիշներից ելնելով կարող եք ասել, որ ընտրվածները քիմիական ռեակցիաներ են.
    ա) կաղամբի թթվելը, բ) սառույցի հալվելը, գ) արեւի լուսարձակելը, դ) եր­ կաթե ձողի ժանգոտվելը, ե) ջրի եռալը, զ) շաքարի լուծվելը ջրում:
  1. Բերե՛ք հեղուկ և պինդ մետաղական պարզ նյութերի օրինակներ:
  2. Բերե՛ք գազային, հեղուկ և պինդ ոչ մետաղական պարզ նյութերի օրինակներ:

3. Պարբերական աղյուսակից դո՛ւրս գրեք բոլոր այն տարրերի քիմիական նշանները, որոնց լարիներեն անվանումների սկզբնարառը H է: Գրե՛ք նաև` այդ տարրերի հայերեն անվանումներն ու հարաբերական ատոմային զանգվածները։

4. Պարբերական աղյուսակի կարճ (առաջին երեք) պարբերություններից դո՛ւրս գրեք բոլոր այն տարրերի քիմիական նշանները, որոնց հայերեն անվանումների սկզբնարառն Ա է: Գրե՛ք նաև` այդ տարրերի հարաբերական ատոմային զանգվածները։

5.Հետևյալ քիմիական տարրերից երկու սյունակով դո՛ւր գրեք մետաղներն ու ոչ մետաղները.

ծծումբ, երկաթ, ալյումին, ջրածին, նատրիում, սնդիկ,ֆոսֆոր, բրոմ։

Առաջադրանքներ համակարգերով լուծման համար 

1) Դպրոցականները էքսկուրսիա գնացին: Նրանք վերադարձան այլ ճանապարհով, որ 7 կմ-ով կարճ էր առաջինից: Որքա՞ն է յուրաքանչյուր ճանապարհի երկարությունը, եթե դպրոցականներն ընդամենը անցան 41 կմ:

x=24
x-7=24-7=17
2x=41+7=48
x=48:2=24

2) Դպրոցը ձեռք բերեց 4 բազկաթոռ և 2 սեղան, դրանց համար վճարելով 36 000 դրամ: Եթե գնվեր 2 բազկաթոռ և 3 սեղան, ամբողջ գնումը 14 000 դրամ-ով պակաս կլիներ: Առանձին-առանձին որքա՞ն  արժեն բազկաթոռը և սեղանը:

{4x+2y=36000
{2x+3y=22000

4x=36000-2y
x=36000-2y/4=36000-2y/2+3y=22000
36000-2y+6y=44000

4y=44000-36000=8000
4y=8000
y=8000:4=2000

3.
{ x+y=428
{ x/4+y=218

x=428-y
428-y/4+y=218
422-y+4y=864
3y=442
y=442:3=44/3

4. 2x+11=49
2x=49-11
2x=38
x=38/2=19

5. 3x-15=66
3x=66+15=81
3x=81
x=81/3=27

6.
{ x+y=46
{ x-y=12
x=46-y
46-y-y=12
-2y=12-46=-34
y=(-35):(-2)=17

7.
{x+y=84
{x/y=3/4

x/y=3/4
4x=3y
x=3/4y=3/4*48=3/192=1/64
3/4y+y=84
3y+4y=336
7y=336
y=336/7=48

8.
{y=3x
{x-y=38

y=3*(-19)=-57
x-3x=38
-2x=38
x=38/-2=-19

(19,57)

9.
{x+y=1+5
{y=x/4

x+x/4=115
4x+x=450
5x+460
x=460/5=92
y=92/4=23

Թեստեր

Ամբողջ ցուցիչով աստիճանի հատկությունները

1) Հաշվեք.

ա) 1
բ) 1
գ) 1
դ) 1
ե) 3
զ) 1
է) -0,3-9
ը) 0,22


2)
 Գրեք ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով.

ա) 23
բ) 28
գ) 3-2
դ) 22
ե) 3-1
զ) 3-4
է) 51
ը) 2-4
թ) 5-2
ժ) 1
ի) 92
լ) 05-1
խ) -1/5(3-7)

3) Խնդիրներ
ա. 
30% -անոց սպիրտի լուծույթը պարունակում է 56 գ ջուր: Գտե՛ք լուծույթի կշիռը:

100-30=70
56*100:70=80

բ. 35% -անոց աղի լուծույթը 39 կգ ջուր: Գտե՛ք լուծույթի կշիռը:

100-35=65
65*100:65=60

գ. 25%-անոց սպիրտի լուծույթը պարունակում է 30գ սպիրտ: Գտե՛ք լուծույթի կշիռը:

100-25=75
30*100:75=40

Լրացուցիչ առաջադրանքներ

4) Հաշվեք.

ա) 1/4-2
բ) 1/3
գ) 1/34
դ) 1
ե) 9/20
զ) 1/9
է) 1/20
ը) (2/15)-2
թ) 3/16
ժ) 0
ի) 2
լ) 1

Տեքստային աշխատանք 4

1․Շարունակի՛ր հետևյալ մտքերը: Աշխատի՛ր քո ձևակերպումները և իմ հարցադրումները վերածել տրամաբանական հաջորդականություն ունեցող տեքստի: Տեքստը պետք է ունենա սկիզբ, ընթացք և ավարտ: Փորձի՛ր տեքստային ձևակերպումդ հետաքրքիր և յուրահատուկ դարձնել:

  • Ի՞նչ եմ հասկանում «դաստիարակություն» ասելով…
  • Դաստիարակված եմ համարում այն մարդուն, ով…
  • Ես փորձում եմ լինել դաստիարակված, որովհետև…
  • Դաստիարակված մարդը չպետք է…
  • Երբեմն ես անում եմ այն, ինչ դաստիարակված մարդը չպետք է անի…
  • Դաստիարակված լինելը կարևոր է, որովհետև․․․
  • Դաստիարակության գործում մեծ դեր ունի (ունեն)…
  • Ուզում եմ ստանալ այնպիսի դաստիարակություն, որ…
  • Դաստիարակված լինելու չափանիշներն են․․․
  • Դաստիարակությունը չի կարող սահմանափակվել ընտանիքով, որովհետև…
  • Սիրում եմ դաստիարակված մարդկանց, որովհետև․․․
  • Դաստիարակված լինել չի նշանակում․․․

    Դաստիարակություն ասելով հասկանում եմ՝ երբ մադը լինում է կրթված, ամեն ինչում չափավոր։ Դաստիարակաված եմ համարում այն մարդուն, ով իրեն լավ է դրսևորում տարբեր բնագավառներում։ Ես փորձում եմ լինել դաստիարակված, որովհետև դա ցույց է տալիս, թե ինչպես են ինձ դաստիարակել ծնողներս, ինչերի եմ ես սովոր և ցույց է տալիս ինչ միջավայրում եմ ես ապրում։ Դաստիարակված մարդը չպետք է իրեն աննոռմալի պես պահի։ Դաստիարակված լինելը կարևոր է, որովհետև մարդիկ տեսնում են, թե ինչպես ես դու քեզ պահում և ինչպես են քեզ մեծացրել։ Դաստիարակության գործում մեծ դեր ունի ծնողների ուշադրությունը և այդ մարդու պատասխանատվությունը պահվածքի նկատմամբ։ Ուզում եմ ստանալ այնպիսի դաստիարակություն, որ մարդիկ իմ մասին լավ կարծիք կազմեն։ Դաստիարակությունը չի կարող սահմանափակվել ընտանիքով, որովհետև դա գալիս է նաև մարդու շրջապատից։ Դաստիարակված լինել, չի նշանակում լինել շատ զուսպ, ամեն ինչը զսպել և ուշադրություն չդարձնել։

2. Տեքստիդ համար դիպուկ և գրավիչ վերնագի՛ր ընտրիր:

Ընտանիք, ազգ, մշակույթ

Ընտանիք

Ընտանիք հասկացության վերաբերյալ բազմաթիվ տեսակետներ, բնութագրումներ կան։ Տարբերություներով ու տարակարծություններով հանդերձ՝ դրանց միավորում է հմնական մի դրույթ․ ընտանիքը հասարակության հիմքն է, նրա սկզբնական օղակը։ Ընտանիքի վերաբերյալ հաճախակի են օգտագործվում պատկերավոր արտահայտություններ ՝ ընտանիքը հասարակության բջիջն է, նրա հիմնաքարը և այն։ Ընտանիքի հիմքը դրվում է տղամարդու և կնոջ ամուսնությամբ։ Ամուսնությամբ սկիզբ դրված ընտանեկան կյանքի բնականոն արդյունքը երեղաների ծնունդն ու դասստիրակությունն են։

Ազգ

Հուներեն Էթնոս՝ ազգ բառը հայերենում բազմաթիվ իմաստեր ունի։ Առաջին հերթին կիրառվում է որոշակի ազգույանը պատկանելու իմաստով, օրինակ ՝ հայ ազգ արտահայտության մեջ։ Անդրադառնանք ազգային հատկանիշներից մի քանիսին։ Ազգային կարևոր հատկանիշներից մեկը, եթե ոչ ամենակարևոչը, լեզուն է։ Լեզում միավորում ՝ տվյալ ազգության մարդկանց և միաժամանակ նրանց առանձնացնում մյուներից։ Իզուր չէ, որ լեզուն անվանում են մայրենի։ Լեզվի ՝ ազգային հատկանիշ լինելու հիմնահարցը տարբեր կողմեր ունի։ Նախ ՝ կան միևնույն լեզվով խոսացող տարբեր ժողովեւրդներ, օրինակ ՝ անգլերեն են խոսում ոչ միայն անգլիացիները, այլև ամերիկացինրը, նորզելանդացիների մեծ մասը, այլ ժողովուրդների ներկայացուցիչներ։ Մյուս կողմից ՝ կան ժողովուրդներ, որոնք խոսում են տարբեր լեզուներով։ Օրինակ ՝ մորդվինները խոսում են երեք լեզվով։ Այդ հատկանիշներից առանձնացներնք նաև կրոնը, ազգային արժեհամակարգը և մշակույթը։ Հայերը քրիստոնյա ժողովուրդների շարքում են։ Հայերի, հույների, սերբերի ռուսների, լեհերի, վրացիների և այլ ժողովուրդների, համաշխարային քրիստոնեական հանրության մի մասն են։